คำถามที่ 13
อิบนุตัยมียะห์บอกให้ขายเท่าทุน แล้วโต๊ะจีนซื้อมา 1400 ขาย 3000 เท่าทุนยังไง กำไรเห็นๆ
คำตอบ
คนค้าขายโดยทั่วไปต้องการกำไรจากการค้า ถ้าขายแล้วไม่ได้กำไรก็คงจะไม่มีใครลงทุนทำการค้าอย่างแน่นอน ถ้าซื้อ 1,400.- บาท แล้วขาย 1,400.- บาท อย่างนี้ในวงการค้าไม่เรียกว่าเท่าทุน แต่เขาถือว่าขาดทุนแล้ว เพราะต้องใช้ทั้งความคิดความอ่านและลงแรงในการค้านั้น
ก่อนที่จะได้ดูข้อเท็จจริงจากถ้อยคำของอิบนุตัยมียะห์ ขอทำความเข้าใจในสองกรณีก่อนคือ
1. ขายคืน
2. ขายต่อ
คำถามว่า อิบนุตัยมียะห์บอกให้ขายเท่าทุนนั้น เป็นกรณีของการขายคืนหรือการขายต่อ เราไปดูถ้อยคำที่นำมาอ้างกันดังนี้
وذهب شيخ الإسلام ابن تيمية وابن قيم الجوزية رحمهما الله إلى جواز بيعه قبل قبضه للمسلَم إليه ، بثمن المثل أو دونه . وهو قول ابن عباس رضي الله عنهما ورواية عن أحمد .
وذهب شيخ الإسلام ابن تيمية أيضا إلى جواز بيعه لغير المسلم إليه بشرط أن يكون هذا الغير قادرا على استلامه .
وينظر : الموسوعة الفقهية (25/ 18)
อิบนุตัยมียะห์ และ อิบนุก็อยยิม อัลเญาซีย์ ขออัลลอฮ์ได้ทรงเมตตาต่อท่านทั้งสองด้วย มีทัศนะว่า อนุญาตให้ขายก่อนที่จะครอบครองมันแก่คู่สัญญาซะลัม ด้วยราคาเท่าทุนหรือต่ำกว่าทุน ซึ่งเป็นคำพูดของ อิบนิอับบาส รอฏิยัลลอฮุอันฮุมา และอีกรายงานหนึ่งจากอิหม่ามอะห์หมัด
และซัยคุ้ลอิสลาม อิบนุตัยมียะหืยังมีทัศนะเช่นเดียวกันว่า อนุญาตให้ขายมันแก่ผู้อื่นที่ไม่ใช่คู่สัญญา ซะลัม โดยมีเงื่อนไขว่า ต้องสามารถส่งมอบสินค้าได้ (ดู เมาซูอะห์อัลฟิกฮียะห์ 18/25)
เมื่อเราได้อ่านข้อความข้างต้นนี้ก็พบว่า การที่อิบนุตัยมียะห์ บอกว่าให้ขายเท่าทุนหรือต่ำกว่าทุนนั้นคือการขายคืนแก่คู่สัญญาซะลัม ไม่ใช่การขายต่อแก่ผู้อื่น ยกตัวอย่างเช่น
นาย อะลิฟ ได้ทำสัญญาซื้อขายสินค้าล่วงหน้ากับนาย บาอ์ ในระยะเวลา 1 ปี และนายอะลิฟได้ชำระค่าสินค้าให้กับนายบาอ์ ตามเงื่อนไงของสัญญาซะลัมเรียบร้อยแล้ว
ต่อมานาย อะลิฟ ต้องการจะยกเลิกสัญญา และต้องการรับเงินคืนจากนายบาอ์
ถามว่านายอะลิฟจะเอาเงินคืนโดยบวกกำไรเพิ่มได้ไหม หรือต้องเอาเท่าทุนที่จ่ายไปเท่านั้น
ในกรณีนี้คือการขายคืนแก่คู่สัญญา ซึ่งท่านอิบนุตัยมียะห์ได้ฟัตวาว่า อนุญาตให้ขายคืนได้แต่ต้องคิดราคาเท่าทุนหรือต่ำกว่าทุนเท่านั้น
ส่วนการขายต่อแก่ผู้อื่นที่ไม่ใช่คู่สัญญาซะลัมนั้น ท่านอิบนุตัยมียะห์ บอกว่าอนุญาตขายได้แต่มีเงื่อนไขว่าต้องสามารถส่งมอบสินค้าให้แก่ผู้ซื้อ
เพราะฉะนั้นการนำเอาคำฟัตวาของอิบนุตัยมียะห์มาอ้างถึงกรณีโต๊ะจีนแล้วกล่าว ว่าต้องขายเท่าทุนหรือต่ำกว่าทุน จึงเป็นการอ้างไม่ตรงเรื่อง ไม่ตรงประเด็น เพราะการจัดโต๊ะจีนไม่ใช่การที่ผู้สั่งอาหารขายคืนให้แก่ผู้รับทำอาหาร และไม่ใช่การที่ผู้ซื้ออาหารขายคืนให้แก่ผู้จัด
อย่างไรก็ตาม หากจะกล่าวว่าการจัดโต๊ะจีนคือการทำสัญญาซะลัม ก็ไม่ถูกต้องนัก เพราะการจัดโต๊ะจีนไม่ใช่ธุรกรรม 3 ฝ่าย แต่เป็น 2 ฝ่าย 2 สัญญาที่ไม่เกี่ยวข้องกัน หรือที่เรียกว่า “ซะลัมอัลมุวาซีย์” นั่นเอง
หมายเหตุ มีผู้กล่าวว่าคำฟัตวาของอิบนุตัยมียะห์ข้างต้นนี้เกี่ยวกับเรื่องการซื้อขายซีเมนต์
แต่ความจริงท่านอิบนุตัยมียะห์ไม่ได้ฟัตวาเรื่องการซื้อขายซีเมนต์แต่อย่างใด แต่ผู้ตอบคำถามในเวป อิสลามคิวเอ ได้นำเอาคำของอิบนุตัยมียะห์มาอ้างตามลิ้งค์ที่ได้แนบมานี้
http://islamqa.info/ar/155449
อย่างไรก็ตามผู้เอาคำของอิบนุตัยมียะห์ไปอ้างว่าให้ขายเท่าทุนหรือต่ำกว่าทุนนั้นก็เป็นการอ้างผิดเพราะท่านพูดเกี่ยวกับเรื่องการขายคืนดังที่ท่านได้อ่านผ่านมาแล้ว